Son as mulleres moi diferentes dos homes? Poden facer as mesmas cousas? Son quen de realizaren traballos tradicionalmente relacionados con eles? É evidente que se trata dun tema moi controvertido sobre o que se poderían abrir mil debates.
Reflexionando ao respecto, ocorrésume esta historia ambientada en Galicia e nunha das tradicións seculares de maior arraigamento: a rapa das bestas. Oxalá vos guste.
A RAPA-ZA DAS BESTAS
-Díxenche que non, Tania!
Non me quero enfadar!
-Pero, papá, eu…
-Nin ti, nin nada! Iso non é para mulleres e acabouse. Serías ti a primeira
que…
-E que ten iso de malo? Tamén Marie Curie foi a primeira muller que…
-Non fagas comparacións absurdas! Por cada muller que ti menciones, podo
dicir eu cen homes. Ademais, ela non se xogaba a vida no seu.
-Si, si o facía! O seu traballo provocoulle a enfermidade. E tamén houbo
unha primeira muller que subiu ao Everest, unha que viaxou ao espazo, a que…
-É moi diferente!! Nós estamos a falar doutra cousa. Algo que…. algo coma…;
coma unha guerra! Si, iso mesmo. É algo parecido a unha batalla na que hai que
ter forza, aguante, habilidade; e sobre todo, valor, moito valor.
-E eses son atributos exclusivos dos homes?
-Pois si! Do mesmo xeito que eu non podo parir, unha muller non pode…
-E por que non? Traer un neno ao mundo é algo natural que non se pode
cambiar. Pero esoutras cousas son costumes doutros tempos que os propios homes
nos quixeron impoñer. Non houbo tamén na historia mulleres que loitaron nas
guerras e demostraron ter moito máis valor cós propios homes? Que me dis de
Agustina de Aragón?
-Boh, non me veñas con historias!
-Non, historias non, papá; Historia! A pura realidade! E María Pita, eh?
Galega, coma min! Cantas veces me tes falado dela todo cheo e gabándote de que
a túa avoa tamén era coruñesa? Nin os ingleses, por moi machos que foran, puideron
con ela. –Tania comezaba a falar rápido e en voz alta, mentres seu pai facía
xestos ostensibles de que a súa paciencia estaba a piques de se esgotar-.
Ademais, esta festa existe grazas a dúas mulleres que hai séculos…
-Si, e agora vai resultar que Carapuchiña comeu o lobo!, non si?
–interrompeu seu pai irónico.
-Déixate de bromas, papá! Non te fagas o simpático…
-Eu non estou de broma! E abonda xa! –berrou enfadado, petando na mesa coa
palma da man-. Dixen que non vas, e non vas! E… deixemos o conto como está!
Anxo Lores non era un pai demasiado intransixente para as demais cousas;
pero non podía entender as intencións da súa filla de participar na Rapa, no
medio daquelas bestas, onde sempre houbera homes, e nada máis que homes…! Para
alguén da súa idade e costumes, aquilo resultaba incomprensible. Por iso, tras
erguer a voz daquel xeito, levantouse da mesa e marchou da casa, batendo a
porta con forza tras de si.
Tania, ademais da máis nova, era a única filla da casa, despois de dous
homes. Viña de cumprir dezanove anos e, aínda que non era moi alta, tiña unha
forte constitución física. Por se fora pouco, o seu nervio e vitalidade facían
dela unha muller que, traballando decote na terra, non tiña envexa algunha do
labor de calquera home. O certo é que Tania sempre fora diferente ás outras
mozas de Sabucedo. Anxo tíñase mostrado orgulloso moitas veces de que todo o
mundo dixera que era igual ca el, “un cadriño de seu pai”. No físico, no
carácter teimudo, na capacidade de traballo… Ata o nome que escollera para ela
parecía terlle escrito o destino caprichosamente de antemán: Tania (=Fiel ao pai). Pero, agora, Anxo comezaba
a advertir que a súa filla tamén quería ser coma el en cousas que non debía. Semellábase
a el, de máis.
Cando quedaron soas na cociña, sentadas aínda na mesa, ela maila súa nai,
permaneceron un tempo en silencio. Por fin, a rapaza recuperou a conversa:
-Non é xusto, non é nada xusto –laiábase.
-Tania, filla, debes entender a teu pai –contestou súa nai-. El é un home
doutro tempo, apegado ás tradicións, e o que ti lle estás a pedir…
-Pero non ten tanto problema cando me pide que traballe na terra a cotío e
faga os mesmo labores que meus irmáns e todos os demais homes –berrou Tania-.
Para iso, as tradicións non fan diferenzas entre os homes e as mulleres, verdade?
-Iso é diferente, muller –insistía a nai. Ergueuse da mesa e comezou a
recoller os pratos-. Nós temos que traballar todos moi duro para saírmos
adiante, e é normal que ti nos axudes.
-Si, claro. Para iso, si –dixo a rapaza entre dentes-. E tamén podo ir ao
monte visitar as bestas, coidar das crías que enferman, enterrar as que comen
os lobos. Pero, participar na festa…? Iso si que non. Como nacín muller…
-Xa coñeces o dito –engadiu a nai, mentres abría a billa da auga no vertedoiro-:
“O home é un animal de costumes.”
-Si, o home, si –exclamou Tania, poñéndose en pé e levando considerablemente
o seu ton de voz-. Pero coido que a muller, non!
Tania deu por rematada a charla e tamén saíu da casa, visiblemente
desgustada.
* * *
Xa de madrugada, Anxo Lores ergueuse moi cedo e dirixiuse ao cuarto dos seus fillos, Lois e Paco. Como era de agardar, xa marcharan. A esa hora, debían andar polo monte, ás ordes do bestilleiro, para proceder á baixa dos animais. Seguidamente, achegouse ao cuarto de Tania e, tras dubidar un intre, petou na porta. Ninguén contestou. Volveu chamar pronunciando o nome da rapaza en voz baixa. Máis silencio. As súas sospeitas parecían confirmarse. Por fin, atreveuse a abrir a porta.
-Anxo! –Era a súa muller
que o chamaba, aínda dende a cama-. Anxo, non vas ao monte?
O seu home abeirou de novo o cuarto e, a carón da porta, con voz e xesto aflixidos, contestou:
-Tania vai na Rapa.
* * *
Aquela mañá de principios de xullo presentárase radiante. O sol relucía nun
espléndido ceo azul e, dende moi cedo, a calor comezara a adquirir
protagonismo. Preto do mediodía, o curro de cachotes e argamasa construído no
século XVIII a carón da igrexa, presentaba un marabilloso aspecto. As bancadas
de pedra estaban ateigadas de xentes da vila e visitantes que, cada ano en maior número, eran atraídos polo espectáculo.
Entre o público, atopábase Tania. Aínda que se ergueu cedo por non aturar
máis voltas na cama, decidira, no derradeiro momento, non desobedecer a seu pai
e conformarse con presenciar a Rapa dende fóra.
De súpeto, a multitude comezou a berrar enfervorizada vendo chegar, monte
abaixo, ducias e ducias de cabalos conducidos polos mozos cara ao curro. O bestilleiro,
diante, dirixindo o grupo, daba as ordes con gritos guerreiros para que homes e
bestas seguiran os seus sinais.
Pouco despois, o interior do recinto empedrado convertíase nun auténtico
fervedoiro de persoas e animais pelexando entre si. Os aloitadores, de
diferentes idades pero todos homes, trataban de montar e inmobilizar os cabalos
para cortar as súas crinas; e as bestas, asustadas, remexíanse, erguíanse sobre
as patas traseiras, couceaban e rinchaban sen parar.
Tania ollaba o que estaba a pasar alí abaixo moi atenta e con gran
excitación; pero, tamén, cun terrible sentimento de envexa que a consumía por
dentro. Á súa esquerda, descubriu a seus irmáns. Paco, o máis novo dos dous,
despois dunha curta carreiriña, pegou un salto e sentou no lombo dunha das
bestas agarrando con forza a súa crina. O animal, intimidado, buscou protección
no groso da manda mentres tentaba tirar a Paco. Inmediatamente, un rapaz que
levaba un pano branco anoado á cabeza agarrou con forza o pescozo do animal
para reducilo. Lois, o outro irmán de Tania, cun ancho cinto de coiro moi
cinguido por riba do pantalón, agarrou o cabalo polo rabo e comezou a tirar con
forza cara a un lado para derrubalo. Súa irmá dedicáballes berros de ánimo
dende arriba. Paco baixou ao chan de novo e suxeitou a besta polo outro lado do
pescozo, mentres esta forcexaba desesperada. Pero, de súpeto, o animal comezou
a dar voltas sobre si mesmo e os tres rapaces atopaban moitas dificultades para
controlalo. Nun movemento brusco coa cabeza cara atrás, o cabalo perdeu o
equilibrio e caeu contra o muro de pedra. Tania púxose en pé e lanzou un berro
de arrepío, ao decatarse de que Paco quedara atrapado entre as pedras da parede
e o pesado corpo do animal. Lois e o outro rapaz tiraban con forza para
levantar a besta, pero non o conseguían. Cando Lois reclamou máis axuda, Tania
saltou ao interior do curro.
-Tania! –berrou Lois,
mentres seguía facendo esforzos vans por axudar a seu irmán-. Que estás a
facer? E que toleaches? Sae de aquí agora mesmo! Taniaaa!!!
* * *
Cando Anxo Lores recibiu a noticia de que Paco e Tania foran trasladados ao
hospital, sentiu que todos os seus temores se fixeran realidade. El e maila súa
dona colleron o coche e saíron axiña para aló.
-Sabíao, sabíao! –dicía
sen parar ao volante do seu automóbil-. Esa rapaza… Deus queira que…!
-Tranquilo, home –dicíalle a muller-. Non ha ser nada. Non corras, que imos
chegar igual! E Paquiño, que lle pasaría a el?
-Por iso si que non tes que preocuparte –contestou con moita seguridade-.
Eles son homes e saben coidarse. Algún golpe sen importancia, dos moitos que
hai no curro. Pero ela, esa tola…! A saber o que…!
Cando chegaron ao hospital, Lois agardábaos na entrada.
-Onde a teñen? –preguntoulle o pai-. Que pasou? Como está? Vaise poñer ben?
Por que lle consentiches…?
Antes de que Lois tivese tempo a responder, un médico saíu dun cuarto e
dirixiuse cara a eles.
-Son vostedes os pais?
-Si, si -contestou Anxo
Lores-. Fale, como está?
-A verdade é que tivo
sorte. Puido ser peor –contestou o médico-. De todos os xeitos, ten varias
costelas fundidas e o brazo esquerdo rompido por dous sitios. Ademais, o golpe
da cabeza fíxolle perder o coñecemento e terá que quedar en observación polo
menos ata mañá. Haberá que facerlle unhas probas porque con este tipo de
lesións debemos ser moi cautelosos. Aínda que penso que axiña se poñerá ben.
-Gracias a Deus! –exclamou
o pai-. Esta rapaza…
-Rapaza di? –preguntou o
médico estrañado-. De que rapaza me está a falar?
-Papá, antes non me deches
tempo a explicarche –interveu Lois-. O médico está a falar de Paco. Tania está
ben. Unha enfermeira púxolle unha vendaxe nun nocello, nada máis. Un cabalo
tripouna cando estabamos a socorrer a Paco. Agora mandeina á cafetería tomar
unha tila, mentres eu agardaba por vós. Estaba un pouco nerviosa.
-Que Tania socorreu a
Paco? –dicía seu pai abraiado-. Que ela está ben?
-Si, papá. A verdade é que
foi moi valente. Cando máis problemas tiñamos, ela apareceu onda nós e afastou
a Paco de debaixo do cabalo. -Lois falaba orgulloso de súa irmá, mentres seu
pai non daba creto ao que estaba a escoitar-. Nin sequera se queixou cando
mancou o nocello e, ata que sacaron a Paco do curro, non me dixo nada.
-Mirade, por aí vén!
-exclamou a nai.
Tania achegouse onde estaban a súa familia mailo médico, amosando unha leve
coxeira e un pequeno hematoma nunha fazula.
-Ola, papá -saudou cun
tímido sorriso-. Ola a todos.
